تعیین معیارهای ارزیابی اراضی به‌منظور شناسایی اراضی مناسب کشت‌ محصولات دیم منطقه روئین، خراسان‌ شمالی

مقامی مقیم, فرشته; کریمی کارویه, علیرضا; حق نیا, غلامحسین; دوراندیش, آرش

doi:10.22067/jag.v5i2.24492

تعیین معیارهای ارزیابی اراضی به‌منظور شناسایی اراضی مناسب کشت‌ محصولات دیم منطقه روئین، خراسان‌ شمالی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

² گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22067/jag.v5i2.24492

چکیده

برای استفاده پایدار از اراضی لازم است که اراضی، بر اساس قابلیت‌هایشان طبقه‌بندی و استفاده شوند. هدف از این مطالعه، تعیین و درجه‌بندی ویژگی‌های مؤثر برکشت دیم و یونجه در منطقه روئین، استان خراسان شمالی بود. بعد از بازدید صحرایی، کیفیت‌های اراضی شامل اقلیم، شرایط رشد ریشه، رطوبت قابل دسترس، سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی، عوامل مؤثر بر تناسب اراضی تشخیص داده و با استفاده از منابع و بازدیدهای صحرایی، درجه‌بندی شدند. در این مطالعه از تغییرات کربن آلی خاک برای درجه‌بندی تخریب اراضی استفاده شد. بدین منظور، از شیب‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی 84 نمونه خاک از بخش شیب پشتی و 21 نمونه از بخش بدون‌جهت (در مجموع 105 نمونه خاک)، از هفت نقطه از هر کدام ازکاربری‌های یونجه دیم، دیم (گندم، جو، نخود و عدس) و مرتع، از عمق 15-0 سانتی‌متری خاک در تیرماه 1390 برداشت شد. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای کشت دیم به روش محدودیت ساده بر اساس کیفیت‌های گفته شده انجام شد. نتایج بیانگر آن است که در هر سه کاربری، شیب‌ شرقی و بدون جهت، بیشترین و شیب جنوبی کمترین مقدار کربن آلی را دارد که با توجه به اقلیم منطقه، میزان کربن آلی در همه شیب‌ها بجز شیب جنوبی در مقایسه با مناطق مشابه اقلیمی در حد قابل قبولی است. در منطقه مورد مطالعه، کیفیت‌های مربوط به اقلیم و خاک، محدودیتی برای کشت دیم ایجاد نمی‌کنند و فقط دو کیفیت سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی که کیفیت‌های وابسته به شیب و جهت شیب بوده، عوامل محدودکننده اصلی هستند. بر این اساس شیب‌های بیشتر از 20 درصد در کل منطقه و شیب‌های جنوبی برای دیم نامناسب تشخیص داده شد. براساس نتایج طبقه‌بندی تناسب اراضی، با حذف شیب‌های بیشتر از 20 درصد برای دیم و یونجه و شیب‌های جنوبی برای کشت دیم، سطح زیر کشت از 1186 هکتار به 942 هکتار خواهد رسید. برای جبران پیامدهای اقتصادی حاصل از کاهش سطح زیر کشت، تحقیقات بیشتری در زمینه افزایش عملکرد در واحد سطح و استفاده از الگوهای بهینه کشت با توجه به محدودیت‌های موجود در منطقه، پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of land use and suitability for rainfed crops in Roin, North Khorasan

نویسندگان [English]

Fereshteh Maghami Moghim ¹
Alireza Karimi ¹
Gholamhossein Haghnia ¹
Arash Dourandish ²

¹ Department of Soil Science, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

² Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University Of Mashhad, Iran

چکیده [English]

Classification and utilization of lands based on their capability are necessary for sustainable land use management. The purpose of this study was to identify and grade the effective qualities on the rainfed farming in the Roin area, North Khorasan province, during the year of 2011. Based on field observations and literature review the land qualities including climate, rooting conditions, moisture availability, field workability and land degradation hazard were distinguished and rated as the most effective factors on the rainfed land suitability. To evaluate the land degradation hazard, the variations of soil organic carbon content in north-, south-, west- and east-facing slopes as a result of land use change was measured. In seven sites, 84 soil samples were taken from 0-15 cm soil depth of Back Slope with aspect of north- south- west- and east-facing slopes of rangeland, wheat dry farming and alfalfa dry farming. In addition, 21 soil samples were taken from nearly flat areas (Toe slopes and back slopes) of studied land uses. The results indicated that all aspects except the south-face slopes the amount of soil organic carbon suitable for semiarid regions. In the study area, the climate and qualities related to soil, have no limitations for dry farming. Only field workability and land degradation hazard qualities which are affected by slope and slope aspect are main limitation factors. Based on results the slopes more than 20% and the southern slopes were identified non-suitable for dry farming but the southern slopes were partly suitable for alfalfa dry farming. Considering the mentioned limitations, the areas under dry farming cultivation will be decreased from 1186 to 942 ha. More investigation for new land utilization types is necessary to compensate the negative economic consequences of cultivation land reduction.

کلیدواژه‌ها [English]