مطالعه پایداری در کشت بوم های زعفران (Crocus sativus L.) شهرستان های بیرجند و قاین

حاتمی سردشتی, زهرا; جامی الاحمدی, مجید; مهدوی دامغانی, عبدالمجید; بهدانی, محمدعلی

doi:10.22067/jag.v3i3.13569

مطالعه پایداری در کشت بوم های زعفران (Crocus sativus L.) شهرستان های بیرجند و قاین

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

² پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22067/jag.v3i3.13569

چکیده

این تحقیق در مقیاس منطقه ای و در شهرستان های بیرجند و قاین در استان خراسان جنوبی به منظور تدوین شاخصی برای کمّی کردن میزان پایداری بوم شناختی نظام کشاورزی زعفران (Crocus sativus L.)، در سال 1388 انجام شد. اطلاعات مربوط به این نظام کشاورزی شامل سنجه های اجتماعی- اقتصادی، تولید محصولات زراعی، دام، کود و مواد شیمیایی، آب و آبیاری، شخم و مکانیزاسیون و مدیریت علف های هرز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شد و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج شاخص پایداری بیانگر این مطلب است که کشت‌بوم های مورد مطالعه در وضعیت مطلوبی از نظر پایداری قرار ندارند. فقط حدود 18/9 درصد از کشاورزان مورد مطالعه به امتیازی مساوی یا بیش از 50 (از 100 امتیاز شاخص پایداری) دست یافته اند. بیشترین امتیاز به دست آمده در میانکشت‌بوم های مورد مطالعه معادل 12/55 بود. میانگین امتیاز شاخص پایداری در این نظام در کل منطقۀ مورد مطالعه 46/39 و مقدار آن برای بیرجند و قاین به ترتیب 2/37 و 09/45 به دست آمد. در میان گروه سنجه های مورد مطالعه در این تحقیق کمترین درصد امتیاز کسب شده متعلق به گروه های شخم و مکانیزاسیون و آب و آبیاری به ترتیب با 31/28 و 01/30 درصد از کل امتیاز سنجه بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مهم ترین عوامل تعیین کنندۀ شاخص پایداری این نظام زراعی، وجود دام، آبیاری تابستانه، دسترسی به مروجین کشاورزی، دسترسی به بیمه، وام و اعتبارات بانکی، یکبار شخم، دسترسی به نهاده های کشاورزی، درآمد ناخالص از محصول زعفران، وسعت مزرعۀ زعفران، سایر درآمدها و میزان مصرف آب بوده است. ضرایب به دست آمده از رگرسیون گام به گام برای عوامل ذکر شده به ترتیب 42/3، 99/2، 54/2، 146/2، 36/1، 29/1، 0049/0، 00031/0، 00000042/0 و 0005/0- بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of sustainability in saffron agroecosystems in Birjand and Qaen counties

نویسندگان [English]

Zahra Hatami Sardashti ¹
Majid Jami Al-Aahmadi ¹
Abdolmajid Mahdavi Damghani ²
Mohammad Ali Behdani ¹

¹ Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Birjand University, Birjand, Iran.

² Research Institute of Environmental Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

This research was conducted during 2009 at a regional scale in Birjand and Qaen counties, Southern Khorasan, as an attempt to develop a sustainability index (SI) for quantifying the sustainability of saffron agroecosystem. The information of these agroecosystems, including socio-economic, agronomic and ecological indicators was collected using questionnaires and was subjected to statistical analysis. The average SI in these agroecosystems was 39.46 for whole studied region, and 37.20 and 45.09 for Birjand and Qaen, respectively. These low indices show the undesirable sustainability condition of saffron agroecosystems. In general, only 9.18 percent of all farmers achieved to a SI equal to or more than 50 and the highest score was 55.12. Among all indicators, the lowest obtained values of total for each indicator was belong to the tillage and machinery (28.31%), and water and irrigation (30.01%). The stepwise regression analysis indicated that most important factors determinaning SI for these agroecosystems were presence of livestock in farms, summer irrigation, availability of agricultural promoter, availability of insurance and loan, once plowing, availability agriculture inputs, the gross income from saffron yield, saffron farm size, other incomes, and water consumption. Resulted coefficient from the stepwise analysis for above factors respectively consist of: 3.42, 2.99, 2.54, 1.36, 1.29, 0.0049, 0.00031, 0.00000042 and -0.0005.

کلیدواژه‌ها [English]