پهنه بندی مکانی کشت زعفران بر اساس فاکتورهای اقلیمی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: شهرستان تربت حیدریه)

رشید سرخ آبادی, مهدیه; شهیدی, علی; خاشعی سیوکی, عباس

doi:10.22067/jag.v7i2.36688

پهنه بندی مکانی کشت زعفران بر اساس فاکتورهای اقلیمی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: شهرستان تربت حیدریه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، ایران

10.22067/jag.v7i2.36688

چکیده

در بین عوامل مختلف تأثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی، شرایط جوی و اقلیمی از مهمترین متغیرهای محیط طبیعی است. از سویی دیگر اساس توسعه کشاورزی، آگاهی دقیق از ویژگی های محیطی در هر نقطه و اعمال مدیریت ویژه می باشد. زعفران به عنوان گرانبهاترین محصول کشاورزی و دارویی جهان از جمله گیاهانی است که نقش قابل توجهی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق خشک و نیمه خشک خراسان جنوبی و مرکزی پیدا کرده است. بر این اساس، این تحقیق به منظور ارزیابی شرایط اقلیمی برای کشت محصول زعفران در شهرستان تربت حیدریه صورت گرفته است. بدین منظور تعداد 10 ایستگاه هواشناسی استان انتخاب و به کمک محیط نرم افزاری Arc GIS مدل سازی و تحلیل فضایی اطلاعات صورت گرفت. با بهره گیری از شرایط اقلیمی مطلوب در هر مرحله از رشد زعفران، لایه های اطلاعاتی کلاس بندی و ارزش وزنی هر کدام از پهنه ها مشخص گردید. نهایتاً به منظور هم پوشانی لایه-های اطلاعاتی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نقشه نهایی که پتانسیل های اقلیمی را برای کشت زعفران در شهرستان تربت حیدریه نشان می داد، تهیه گردید. نتایج نهایی نشان دهنده ی این واقعیت است که نقش هر یک از عناصر اقلیمی بارش، دما و تعداد ساعات آفتابی، متناسب با مراحل مختلف رشد، در مناطق مختلف شهرستان متفاوت است و از مجموع 2070/9570 کیلومتر مربع از مساحت شهرستان تربت حیدریه، 6% منطقه دارای کیفیت بسیار مناسب، 56% دارای کیفیت مناسب، 28% دارای شرایط متوسط برای کشت، 5/8% ضعیف و حدود 5/1% از مساحت منطقه را نقاط بسیار ضعیف در بر می گیرند.
در بین عوامل مختلف تأثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی، شرایط جوی و اقلیمی از مهمترین متغیرهای محیط طبیعی است. از سویی دیگر اساس توسعه کشاورزی، آگاهی دقیق از ویژگی های محیطی در هر نقطه و اعمال مدیریت ویژه می باشد. زعفران به عنوان گرانبهاترین محصول کشاورزی و دارویی جهان از جمله گیاهانی است که نقش قابل توجهی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق خشک و نیمه خشک خراسان جنوبی و مرکزی پیدا کرده است. بر این اساس، این تحقیق به منظور ارزیابی شرایط اقلیمی برای کشت محصول زعفران در شهرستان تربت حیدریه صورت گرفته است. بدین منظور تعداد 10 ایستگاه هواشناسی استان انتخاب و به کمک محیط نرم افزاری Arc GIS مدل سازی و تحلیل فضایی اطلاعات صورت گرفت. با بهره گیری از شرایط اقلیمی مطلوب در هر مرحله از رشد زعفران، لایه های اطلاعاتی کلاس بندی و ارزش وزنی هر کدام از پهنه ها مشخص گردید. نهایتاً به منظور هم پوشانی لایه-های اطلاعاتی با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نقشه نهایی که پتانسیل های اقلیمی را برای کشت زعفران در شهرستان تربت حیدریه نشان می داد، تهیه گردید. نتایج نهایی نشان دهنده ی این واقعیت است که نقش هر یک از عناصر اقلیمی بارش، دما و تعداد ساعات آفتابی، متناسب با مراحل مختلف رشد، در مناطق مختلف شهرستان متفاوت است و از مجموع 2070/9570 کیلومتر مربع از مساحت شهرستان تربت حیدریه، 6% منطقه دارای کیفیت بسیار مناسب، 56% دارای کیفیت مناسب، 28% دارای شرایط متوسط برای کشت، 5/8% ضعیف و حدود 5/1% از مساحت منطقه را نقاط بسیار ضعیف در بر می گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An spatial zoning of Saffron cultivation based on climatic factors using hierarchical analysis process method (Case Study: Torbate Hydariyeh City)

نویسندگان [English]

Mahdieh Rashid Sorkh Abadi
Ali Shahidi
Abbas Khashei-Siuki

Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture, University of Birjand, Iran

چکیده [English]

Between of effective factors in agricultural crops production, climatic conditions is an important task from the view of environmental variables. On the other hand the basic in agricultural development is having detailed knowledge of the environmental characteristics in any place and applying specific management. Saffron as the world's most valuable agricultural and medicinal product is among the plants that has acquired a significant role in the economic and social conditions of arid and semi-arid areas of Southern and Central Khorasan. Thereafter, this study with purpose of climatic conditions evaluation for Saffron cultivation in Torbate Heidariyeh City was conducted. For this reason, climatic data of 10 meteorological stations in the province was selected and with the help of Arc GIS software environment, the modeling and spatial analysis of information was conducted. using of suitable climatic conditions in different growth stages of Saffron, information layers were classified and the value of the maps was determined. Finally for the integrating of information layers using multi-criteria decision-making methods were used based on Analytic Hierarchy Process (AHP), climatic potential map of Saffron cultivation in Torbate Heidariyeh City was prepared. The results of the study showed that the effect of rainfall, temperature and solar radiation climatic factors, appropriate the different growth stages, in each region is different and from the total 9570.2071 sq kms area of the Torbate Hidariyeh city according to Saffron cultivation zoning, 6% has a very good quality, 56% of the area has a good quality, 28% has relative conditions for cultivation, 8.5% has poor and 1.5% of the area has a quite unsuitable quality for the cultivation of Saffron.

کلیدواژه‌ها [English]