اثر ریزوباکترهای محرک رشد گیاه بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد

جهان, محسن; آریایی, معصومه; امیری, محمد بهزاد; احیایی, حمیدرضا

doi:10.22067/jag.v5i1.21253

اثر ریزوباکترهای محرک رشد گیاه بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22067/jag.v5i1.21253

چکیده

استفاده از گیاهان پوششی و ریزوباکترهای محرک رشد گیاه از جمله عوامل مؤثر در ارتقاء سلامت کشت‌بوم‌ها به شمار می‌روند. به منظور بررسی اثر گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. گیاهان پوششی (کشت و فقدان ‌کشت خلر و شبدر ایرانی) و چهار نوع کود بیولوژیک مختلف (شامل: نیتروکسین (دارای باکتری‌های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، بیوفسفر (دارای باکتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بیوسولفور (Thiobacillus spp.) و شاهد (عدم استفاده از کود)) به ترتیب در کرت‌های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر گیاهان پوششی بر تعداد و وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‌دار بود، به طوریکه باعث افزایش نه درصدی عملکرد دانه شد. به طور کلی، کودهای بیولوژیک در اکثر صفات مورد مطالعه در مقایسه با شاهد برتری داشتند. تیمارهای نیتروکسین، بیوفسفر و بیوسولفور به ترتیب باعث افزایش 44، 28 و 26 درصدی عملکرد بیولوژیک نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود. بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوۀ بیوسولفور (1/22 درصد) وکشت و فقدان کشت گیاهان پوششی به علاوۀ شاهد (3/15 درصد) بدست آمد. بیشترین درصد روغن و پروتئین دانه به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوۀ بیوسولفور (4/42 درصد) و گیاه پوششی به علاوۀ بیوفسفر (5/22 درصد) حاصل شد. به طور کلی، یافته‌های این پژوهش نشان داد که با استفاده از گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک به عنوان جایگزینی بوم‌سازگار برای کودهای شیمیایی در کنار دست یافتن به مزایای ناشی از گیاهان پوششی، می‌توان یک نظام زراعی متکی بر نهاده‌های طبیعی طراحی و اقدام به تولید سالم کنجد نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on quantitative and qualitative characteristics of Sesamum indicum L. with application of cover crops of Lathyrus sp. and Persian clover (Trifolium resopinatum L.)

نویسندگان [English]

Mohsen Jahan ¹
Masoomeh Aryaee ²
Mohammad Behzad Amiri ¹
H.R. Ehyaee ¹

¹ Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

² Department of Environment, Faculty of Natural Resources and Environment, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Cover crops cultivation and application of plant growth rhizobacteria are the key factors to enhance agroecosystem health. A field experiment was conducted at the Research Farm of Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Iran, during growing season of 2009-2010. A split plot arrangement based on a complete randomized block design with three replications was used. Cultivation and no cultivation of Lathyrus sp. and Persian clover (Trifolium resopinatum) in autumn assigned to the main plots. The sub plot factor consisted of three different types of biofertilizers plus control, including 1-nitroxin (containing of Azotobacter sp. and Azospirillum sp.), 2- phosphate solubilizing bacteria (PSB) (containing of Bacillus sp. and Pseudomonas sp.), 3- biosulfur (containing of Thiobacillus ssp.) and 4- control (no fertilizer). The results showed the effect of cover crops on seed number and seed weight per plant, biological and seed yield was significant, as the seed yield increased of 9 %. In general, biofertilizers showed superiority due to the most studied traits compared to control. Nitroxin, PSB and biosulfur increased biological yield of 44, 28 and 26 % compared to control, respectively. Cover crops and biofertilizers interactions, showed significant effect on all studied traits, as the highest and the lowest harvest index resulted in cover crop combined with biofertilizers (22.1%) and cultivation and no cultivation of cover crops combined with control (15.3%), respectively. The highest seed oil and protein content resulted from cover crops plus biofertilizers (42.4%) and cover crops plus PSB (22.5%), respectively. In general, the results showed cover crops cultivation in combination with biofertilizers application could be an ecological alternative for chemical fertilizers, in addition of achieving advantages of cover crops. According to the results, it should be possible to design an ecological cropping system and produce appropriate and healthy sesame in agreement with ecofriendly agricultural production guidelines.

کلیدواژه‌ها [English]