ارزیابی روند دراز مدت ثبات عملکرد در غلات اصلی کشور

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

فردوسی مشهد

چکیده

با وجودیکه عملکرد غلات کشور در طی چند دهه اخیر بطور قابل ملاحظه ای افزایش یافته اطلاعات در مورد ثبات عملکرد یا مقاومت آن در مقابل تغییرات سالانه محیطی بسیار اندک است. در این تحقیق روند دراز مدت ثبات عملکرد گندم، جو، ذرت و برنج بعنوان غلات اصلی ایران در یک دوره 40 ساله (1390-1350) به دو روش مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در روش اول باقیمانده رگرسیون بین عملکرد هر یک از غلات و زمان (سال) بعنوان شاخص ثبات عملکرد محاسبه شد. به این منظور ابتدا مدلهای رگرسیون قطعه ای خطی، دو و سه قطعه ای به داده های روند عملکرد برازش داده شد و پس از انتخاب بهترین مدل، مقادیر مطلق باقیمانده عملکرد از طریق تفاضل عملکرد واقعی و پیش بینی شده و نیز مقدار نسبی باقیمانده ها بر حسب درصد از عملکرد پیش بینی شده هر سال برآورد گردید. در روش دوم از شاخص محیطی ستفاده شد که در آن شیب خط رگرسیون بین میانگین عملکرد همه غلات در یک سال معین (شاخص محیطی) و عملکرد هر یک از غلات در همان سال معیار ارزیابی ثبات عملکرد می باشد. نتایج نشان داد که در گندم و جو باقیمانده های مطلق و نسبی در طی دوره مطالعه در حال افزایش بوده و بنابراین علیرغم افزایش عملکرد، ثبات عملکرد این دو محصول در حال کاهش است. در حالیکه در مورد برنج و ذرت باقیمانده ها روندی کاهشی را دنبال کرده لذا ثبات عملکرد این گونه های زراعی طی 40 سال گذشته افزایش یافته است. روش شاخص محیطی نیز نتایج مشابهی را مبنی بر کاهش ثبات عملکرد در گندم و جو و افزایش آن برنج و ذرت نشان داد البته بر اساس این روش ثبات عملکرد جو در مقایسه با گندم کاهش کمتری داشته است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که در طی 40 سال گذشته در مجموع ثبات عملکرد غلات در کشور بهبود یافته ولی درصد افزایش ثبات کمتر از درصد افزایش عملکرد می باشد. در طی دوره مطالعه مصرف کودهای نیتروژنی باعث کاهش ثبات و در مقابل افزایش سطح زیر کشت گندم، جو، برنج، ذرت و مجموع غلات ثبات عملکرد آنها را افزایش داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Long Term Evaluation of Yield Stability Trend for Cereal Crops in Iran

نویسندگان [English]

  • mehdi nassiri mahalati
  • Alireza koocheki
چکیده [English]

During the last few decades cereals yield have increased drastically at the national level however, information about yield stability and its resistance to annual environmental variability are scare. In this study long term stability of grin yield of wheat, barley, rice, corn and overall cereals in Iran were evaluated during a 40-year period (1971-2011). Stability analysis was conducted using two different methods. In the first method the residuals of regression between crop yield and time (years) were calculated as stability index. For this different segmented regression models including linear, bi-linear and tri-linear were fitted to yield trend data and the best model for each crop was selected based on statistical measures. Absolute residuals (the difference between actual and predicted yields for each year) as well as relative residuals (absolute residuals as percent of predicted yield) were estimated. In the second method yield stability was estimated from the slope of the regression line between average annual yield of all cereals (environmental index) and the yield of each crop in the same year. Results indicted that in wheat and barley absolute and relative residuals were increased during the study period leading to reduction of stability despite considerable yield increment. However, for rice and corn residuals followed a decreasing trend and therefore yield stability of these crops was increased during the last 40 years. The same result was obtained with the environmental index but in this method reduction of yield stability in barley was lower than wheat. Based on the results, yield and yield stability of cereals crops in Iran increased during the last 40 years. However, the percentage increase in stability is lower than that of yield. Application of nitrogen fertilizers was led to reduction in stability. Yield stability of wheat, barley, rice, corn and overall cereals was improved with increasing their cultivated area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yield stability
  • regression residuals
  • environmental index
  • cultivated area
  • nitrogen fertilizers
CAPTCHA Image